Deze gearchiveerde website ‘James Ensor. Een online museum.’ wordt tijdelijk niet meer geactualiseerd. Bepaalde functionaliteiten (vb. gericht zoeken in de collectie) zijn hierdoor mogelijk niet meer beschikbaar. Nieuwsupdates over James Ensor verschijnen voortaan op vlaamsekunstcollectie.be. Vragen over deze website? Neem contact op via info@vlaamsekunstcollectie.be.

Spelen met licht, lichtstudie

Kinderen aan het ochtendtoilet

Ensor sprak over het licht als over een levend wezen. In een toespraak van 1932 klinkt het: „Je n‟ai pas d‟enfant, mais lumière est ma fille, lumière une et indivisible.‟ (Mes écrits, ed. 1974, p. 150) („Ik heb geen kind, maar het licht is mijn dochter, het licht één en ondeelbaar‟.) Over de vele studies die hij als jonge kunstenaar vanuit de vensters of in de woonvertrekken van het ouderlijke huis tekende en schilderde, schreef hij: „Je croque des passants, des pommes, des volailles, des flacons bleus … Tous les procédés sont bons: crayons, aquarelle, gouache. Et gosse Lumière entre en sautillant, culbutant tables, déformant verres et bouteilles, brisant vitres et vaisselle.‟ (Mes écrits, ed. 1974, p. 206) („Ik schets voorbijgangers, appelen, flessen van blauw glas … Alle technieken zijn geschikt: potloden, aquarel, gouache. En opeens komt het licht binnenhuppelen, als een kind dat tafels omvergooit, flessen en glazen vervormt, ramen en vaatwerk aan scherven gooit.‟) Ensors studies van de zee, de duinen, interieurs en zelfs zijn portretten zijn meestal studies van lichteffecten, waarbij het licht soms een dominerende, en zoals blijkt uit dit citaat, ook een verstorende rol speelt. In de schilderijen en tekeningen uit 1885-1887 krijgt het licht nog een meer dominante rol. Ensor bestudeerde het als een goddelijke kracht die alles doorstraalt.

De tekeningenreeks De aureolen van Christus (1885-1886) kreeg als tweede titel De gevoeligheden van het licht. Kinderen aan het ochtendtoilet (1886) noemde de kunstenaar een „lichtstudie‟. De landschappen en marines uit die periode, en ook de grootse composities, zoals Adam en Eva uit het paradijs verjaagd (1887) en Val van de opstandige engelen (1889) zijn op de eerste plaats abstracte studies van kleur en licht.

Robert Hoozee

Adam en Eva uit het paradijs verjaagd - 1887
Christus aan het volk getoond - 1885
Christus bedaart de storm - 1886
De witte wolk - 1884
Na de storm - 1880
Val van de opstandige engelen - 1889
Adam en Eva uit het paradijs verjaagd - 1887 Adam en Eva uit het paradijs verjaagd
1887
olieverf
Christus aan het volk getoond - 1885 Christus aan het volk getoond
1885
aquarel en zwart krijt op papier, gekleefd op doek, gedoubleerd op Japans papier (in 1986)
Christus bedaart de storm - 1886 Christus bedaart de storm
1886
droge-naald in zink en zinkets op papier (1ste staat)
De witte wolk - 1884 De witte wolk
1884
olieverf
Na de storm - 1880 Na de storm
1880
olieverf op doek
Val van de opstandige engelen - 1889 Val van de opstandige engelen
1889
olieverf