Ensor, een 'artist's artist'

Alhoewel het alledrie moderne Belgische kunstenaars zijn met een grote internationale reputatie, is het werk van James Ensor niet op dezelfde wijze herkenbaar als dat van Paul Delvaux of René Magritte. Het werk van Ensor is immers bijzonder gevarieerd en sinds het post-modernisme opnieuw verrassend actueel. Ensor is dan ook een echte 'artist's artist'.

James Ensor is niet alleen een uitzonderlijk getalenteerd colorist, maar ook één van de grote 19de-eeuwse realisten. Van 1876 tot 1884 was hij een radicaal aanhanger van het in Europa overheersende pleinairisme, het realisme vrij van esthetische, literaire en morele conventies. Dat bewees de kunstenaar in talloze nagenoeg lege marines, stillevens, en een 15-tal intimistische interieurs. Uit de virtuoze wijze waarop hij de verf met het paletmes aanbracht, blijkt zijn bijna zuiver picturale belangstelling.

Bovendien heeft niemand zoals Ensor het licht als een bron van mystificatie onderzocht. Van 1885 tot omstreeks 1890 oefende hij in zijn tekeningen en etsen een creatiemethode waarin lichtexperimenten gecombineerd worden met associatieve of surreële grotesken. Autobiografische motieven zijn vermengd met maatschappelijke.

Maar de meest opvallende realisaties levert hij als schilder van hilarische maskerades en groteske persiflages. Voor Ensor is het masker een instrument van een expressionistisch demasqué: hij onthult de ware boosaardige en lachwekkende aard van de mens. Deze emancipatie van de karikatuur zal een bron van inspiratie zijn voor de Duitse expressionisten.

Herwig Todts